MANTARLAR Ve Korunması

MANTARLAR
(ASPERGİRLOSE - MİKOZLAR)

Mantarların sebep olduğu enfeksiyonlar Mikozlar olarak adlandırılmaktadır. Bunlar küçük bitkiler sınıfından olan ve doğada kolayca rastlanabilen mikroorganizmalardır. Büyük miktarlarda alındıklarında ölü yada canlı bir organizmada hastalığa neden olan bir mikroorganizmaya dönüşebilirler. Mantarlar genelde cinsiyetsiz olarak çoğalırlar, ancak Spor denilen ve uygun olmayan koşullarda dahi yaşamalarını ve yayılmalarını sağlayan sürekli formları vardır.

Morfolojileri nedeniyle gövdeli mantarlarlar (Maya), ki Soor’a neden olan tetikleyicilerdendir ve İplik mantarı farklıdırlar. Son olarak Küf mantarları ki bunlardan Aspergillose türleri, korkulan Aspergillose’ye sebep olur.

Aspergillose:
Aspergillose denince, Aspergillus sınıfı küf mantarlarının kuvvetli bir enfeksiyon sonrası neden olduğu hastalık tanımlanmaktadır.

Ortaya Çıkışı ve Önemi:
Küf mantarları doğada bolca bulunmaktadır. Kuşlarda özel anatomilerinden dolayı enfeksiyon sonrası hastalık, solunum sistemlerinde bulunan hava keseciklerinin mantar sporları için ideal yerleşme alanı olmasından dolayı, daha sık görülmektedir. Genç güvercinler hastalanmakla birlikte, genelde sadece bir hayvan hastalanır. Ilık ve nemli havalarda hastalığa kolayca yakalananlar dengesiz beslenmiş, direnci düşük güvercinlerdir. Antibiyotik ile uzun süreli bir tedavi de Aspergillose için zemin hazırlayabilir.

Hastalık Tetikleyicileri:
Şimdiye kadar aşağıdaki küf mantarları fakültatif hasta edici olarak gözlemlenmiştir:
Dumangrisi piston küfü (A.fumigatus), sarı piston küfü (A.flavus), yeşil sporlu piston küfü (A.glaucus) ve siyah sporlu piston küfü (A.niger).
Küf mantarları doğada organik maddeler ile beslenirler ve bu nedenle küflenmiş alt malzemesi ve küflenmiş yemde daha çok bulunurlar. Şartlar uygun olduğu takdirde spor oluşturarak, üremelerini sağlarlar. Bunlar ise çok dayanıklıdırlar ve aylarca, hatta yıllarca yaşayabilirler. Şartlar uygun olduğu takdirde küf mantarları mikotoksin olarak adlandırılan zehirli gazlar üretebilirler.

Bulaşma ve Yayılma:
Klinik sabit bir Aspergillose’nin nedeni küflenmiş yem vasıtasıyla büyük miktarlarda alınmış veya salma içinde cereyan eden havada bulunan ve solunum sistemi ile alınan mantar sporlarıdır. Güvercinden güvercine bulaşma gerçekleşmez. Ancak yumurta kabuğu üzerinde bulunan sporlar yumurtaya basma esnasında üreyip yumurtaya girebilir ve böylece embriyonun ölmesine neden olabilir.

Hastalığın Oluşumu:
Solunum yolu ile giren mantar sporları özellikle hava keseciklerine olmak üzere akciğere yerleşir, orada köklenir ve belirgin olacak şekilde çimlenirler. Yem ile alınan mantar sporları sindirim yolu ile dolaşım sistemine ulaşır, damar ayrımlarına yerleşir ve enfeksiyon ocakları oluşturarak, özellikle akciğerde olmak üzere birçok organda yulaf – pirinç tanesi büyüklüğünde düğümler oluştururlar. Kuluçka süresi güvercinin direnci ve alınan spor miktarına bağlı olmakla birlikte, 3 ile 12 gün arasındadır.

Hastalığın Belirtileri:
Hastalanan güvercinler güç ve gagası açık bir şekilde nefes alır. Katılım göstermezler ve güçsüzdürler. Ölümden kısa süre öncesine kadar bile iyi beslenmelerine rağmen zayıflarlar, su tüketirler ve ishal olurlar. Gaga açıkken çoğu zaman dilde ve damakta sarı- kahverengimsi ya da yeşilimsi bir tabaka görülür. Direnci zayıf genç hayvanlar genelde akut olarak, yetişkinler ise kronik olarak, dört ile sekiz haftalık bir hastalık seyri ile hastalanırlar. Bu durumlarda kemiklerde enfeksiyon sonrası felç görülebilir. Klinik sabit bir Aspergillose çoğu zaman güvercinin ölümüne neden olmakla beraber, kendiliğinden iyileşmelerde rapor edilmiştir.

Otopsi:
Akut seyirde; genelde üst solunum yollarında topluiğne başı ile bezelye büyüklüğü arasında, çoğu zaman yuvarlak, elastik- yumuşak yada kıkırdak benzeri, gri – yeşil renk arası düğümler bulunur. Konsantre bir şekilde çoğalarak demir para (kuruş) büyüklüğünde ocaklar oluşturabilirler. Akciğerlerde oluşan ocakların şekilleri düzensiz olup, peynirimsidirler. Yüzeyleri süzgeç gibi deliklidir. Diğer iç organlar ve karın boşluğunda bulunan seröz katmanlarda da özellikle damar ayrımlarında sarı-grimsi, peynirimsi, yuvarlak, şekilsiz ocaklar bulunur.

Kronik seyirde hava kesecikleri kalınlaşmış ve iç tarafında küf çimi ile kaplı, kitle halinde spor bulunduran iltihaplar bulunur. Enfeksiyon süreci hava keseciklerinden başlayarak hava keseciklerinin içinde bulunduğu kemik sistemine yayılabilir.

Teşhis:
Teşhis ölmüş hayvanların açılmasıyla yapılır. Kronik seyirde, hava keseciklerinde küf mantarı çimi olduğuna dair bulgu tespit edildiğinde ilave muayene gerekmemektedir. Akut seyirde, organ değişiklikleri kültürel olarak kontrol edilmelidir. Küf çimi 24 saat içerisinde yapay üreme tabanında büyür ve 48 saat içerisinde türünün belli olduğu früksifiyon organları oluşturur.

Kronik hastalık seyrinde serolojik teşhis denenirken özel laboratuarda şırınga edilmiş antimaddeler yaklaşık 10 – 14 günlük hastalık süresi sonunda tespit edilebilmektedir.

Fark Teşhis:
Solunum güçlüklerinde Bulaşıcı Nezle ve solucan hariç tutulmalıdır. Özellikle akciğerde olmak üzere büyük organ değişikliklerine tüberküloz ve salmonella da neden olabilmektedir. Coli Enfeksiyonu sonrası granulom oluşumu da karıştırmaya sebep olabilir.

Tedavi:
Ağır hasta güvercinlerin tedavisi imkânsızdır. Bu tarz hayvanlar, hayvanları koruma yönünden, bekletilmeksizin imha edilmelidir. Hastalığın erken safhasında ve kıymetli hayvanlarda günde iki kez en az 10 dakika olmak üzere aerosol şeklinde antimiyotik etkili maddeler kullanılabilir. Burada Miconazol (Dactar-Jansen) ‘in etkili olduğu görülmüştür.

Önlem:
Hastalığa neden olan mantar sporları güvercinlerin yaşadığı çevreden geldiğinden, öncelikle mükemmel yetiştirme için gerekli koşullar eksiksiz sağlanmalıdır. Nemli ve küflü alt malzemesi kullanılmamalıdır. Salma düzenli olarak temizlenmeli ve havalandırılmalıdır. Mantarlaşmış ve birbirine yapışmış yemler ki bunların kokusu farklıdır, verilmemelidir. Yemler serin ve kuru bir şekilde muhafaza edilmelidir.